참고문헌단행본 및 저널・국방연구원, <인구 감소 시기 강한 국방을 위한 병역제도 설계: 군인력 정책의 질적 전환을 위한 제안>, 2023.
•국방연구원. <장기 인구구조 변화를 고려한 인력 기획 이슈>, 2020.
•한상희, 교원과 그 교육 활동은 어떻게 보호되는가 해외 사례들을 중심으로 서울교육 웹진 2019년 가을호(236호).
・한국교육개발원, 교원 및 교직환경 국제비교 연구 TALIS 2018 결과를 중심으로 2022년해외교육 동향 기획기사 11월호ㆍ황인도 남윤미, 손민규 등저, <초저출산 및 초고령화 사회: 극단적 인구 구조의 원인 영향, 대책, 한국은행, 2023.12.
•Richard Murphy, 2020, why Unions Survive: Understanding How UnionsOvercome The Free-Rider Problem", Journal of Labor Economics, vol 38(4),
pages 1141-1188.
온라인 매체 등•https://www.sisain.co.kr/news/articleView.html?idxno=48007• https://www.bosa.co.kr/news/articleView.html?idxno=2124721•https://www.whosaeng.com/140209•hups://www.hira.or.kr/dummy.do?pgmid=HIRAA020028000000•https://medigatenews.com/news/1344033621• https://www.medicaltimes.com/Main/News/NewsView.html?ID=1148348• https://www.docdocdoc.co.kr/news/articleView.html?idxno=3000391- P254
•https://www.dailymedi.com/news/news_view.php?wr_id=780858https://www.medicaltimes.com/Main/News/NewsView.html?ID=1089756•https://cafe.naver.com/goob132/1431•https://view.asiae.co.kr/article/2023011017412005254•https://www.docdocdoc.co.kr/news/articleView.html?idxno-2026915•https://www.chosun.com/site/data/html_dir/2020/08/14/2020081400081•https://dailymedi.com/news/news_view.php?wr_id=869449•https://www.dailymedi.com/news/news_view.php?wr_id=770033•https://www.docdocdoc.co.kr/news/articleView.html?idxno=77832•https://www.chosun.com/site/data/html/dir/2019/02/14/2019021402032•https://m.medigatenews.com/news/950935796https://medigatenews.com/news/3377598404•https://www.fnnews.com/news/202111090919390457https://www.medicaltimes.com/Main/News/NewsView.html?ID=1078265•https://www.newsmp.com/news/articleView.html?idxno=218901•https://news.mt.co.kr/mtview.php?no-2023061514314086590•https://m.medigatenews.com/news/2179439624•https://imnews.imbc.com/replay/2023/nwtoday/article/6488902_36207https://www.joongang.co.kr/article/25092882 homehttps://www.docdocdoc.co.kr/news/article View html?idxno=3000681• https://www.cnn.com/2023/12/30/asia/south-korea-birth-rate-military-strength-intl -hnk-ml/index.html- P255